Χορός
Χορός και μύθος
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Παγώνα Μττουρνέλλη Δήμητρα Κουτσούκη Μαγδαληνή Ζωγράφου Ιωάννης Αγγελονίδης Δημήτρης Χατζόπουλος Ολυμπία Λγαλιανού
Φυσική Αγωγή Γ΄& Δ' Δημοτικού
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
ΑΘΗΝΑ
0 χορός είναι δεμένος με τον άνθρωπο και τη ζωή του και γι' αυτό η προέλευση του χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Η ελληνική μυθολογία συνδέει το χορό με τη γέννηση του θεού Δία σε μια σπηλιά της Κρήτης. 0 Κρόνος, θεός του Ουρανού, είχε πάρει για γυναίκα του τη Ρέα, τη θεά της γης. 0 θεός Κρόνος έτρωγε κάθε παιδί, που γεννούσε η Ρέα, επειδή φοβόταν ότι, όταν θα μεγάλωνε, θα του έπαιρνε την εξουσία.
Έτσι, όταν η Ρέα γέννησε το μικρό Δία, για να τον σώσει, τύλιξε μια πέτρα στα σπάργανα του μωρού και την έδωσε στον Κρόνο. Εκείνος την κατάπιε χωρίς να καταλάβει, ότι δεν ήταν το μωρό, αλλά μια πέτρα.
Ελληνική Μυθολογία-Εκδοτική Αθηνών (1986, τόμος 2) Έξω από τη σπηλιά, για να μην ακούσει ο Κρόνος τα κλάματα του μικρού Δία, χόρευαν οι Κουρήτες, χτυπώντας τα ξίφη τους. Έτσι λοιπόν ο χορός των Κουρητών βοήθησε το θεό Δία να ζήσει.
Ελληνική Μυθολογία-Εκδοτική Αθηνών (1986, τόμος 2) Ο χορός στην αρχαία Ελλάδα
Αρχαϊστικό ανάγλυφο με παράσταση χορού ανδρών Οι αρχαίοι Έλληνες, όπως και πολλοί άλλοι λαοί, έδιναν μεγάλη σημασία στο χορό. 0 Πλάτωνας είχε πει, ότι ο άνθρωπος, που δε χορεύει, είναι αμόρφωτος. Χόρευαν σε όλες τις επίσημες τελετές και στις κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως γνωρίζουμε από τις παραστάσεις που βρέθηκαν σε διάφορα αγγεία, γλυπτά και τοιχογραφίες, καθώς επίσης και από γραπτά κείμενα.
Αρχαϊστικό ανάγλυφο με παράσταση χορού γυναικών. Μουσείο Σαμοθράκης 340 π.χ Ο χορός ταξιδεύει στο χρόνο...
Κέρκυρα 17ος αιώνας ...και συνδέεται με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, οι Έλληνες, αν κρίνουμε από την παραπάνω εικόνα, χόρευαν σε κάθε ευκαιρία, που τους δινόταν.
Ενθύμημα Σιτίας. Κρητικός χορός. (Α. Ράφτη, Χορός 1900. Θέατρο Ελληνικών χορών Δ. Στράτου. Εκδ. Τρόπος Ζωής).
Οι ξένοι περιηγητές, οι οποίοι επισκέπτονταν την Ελλάδα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, θαύμαζαν τους χορούς των Ελλήνων και ζωγράφισαν αρκετές χορευτικές παραστάσεις. Μερικές από αυτές τυπώθηκαν σε κάρτες, που ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, κάνοντας έτσι γνωστή την Ελλάδα και τους παραδοσιακούς χορούς της.
Τα ρογκάτσια
Ο ελληνικός παραδοσιακός χορός είναι συνδεδεμένος με διάφορα έθιμα του τόπου μας. Οι άνθρωποι χόρευαν με τις καλές τους φορεσιές, αλλά και μασκαρεμένοι... για το καλό της χρονιάς!
Ρογκατσάρια: Μακρυκώμη Θεσσαλίας (Αναπαράσταση γάμου όπου συμμετέχουν στην παρέα
των μασκαρεμένων μόνο άνδρες. Αρχείο Μ. Ζωγράφου)
Στην εικόνα βλέπεις μια παρέα μασκαράδων από την Μακρυκώμη Θεσσαλίας. Η παρέα αποτελείται από ένα γέρο, μια γριά, μια νύφη, ένα γαμπρό, έναν παπά και ρογκάτσια. Στη Θεσσαλία "ρογκάτσια" λέγονται οι μεταμφιεσμένοι, οι οποίοι φορούν μάσκα από δέρμα ζώου στο πρόσωπο και έχουν κρεμασμένα στο σώμα τους κουδούνια. Είναι έθιμο, στις αρχές του χρόνου, στο δωδεκάμερο όπως λέγεται, να τριγυρίζουν στο χωριό από σπίτι σε σπίτι, για το καλό της χρονιάς, χορεύοντας το Ρογκατσάρικο.
Αυτοσχεδιασμός
Από το βιβλίο του Λ. Δρανδάκη, ο αυτοσχεδιασμός στον Ελληνικό Δημοτικό χορό. Α΄ έκδοση 1993. Οι περισσότεροι παραδοσιακοί χοροί δίνουν τη δυνατότητα αυτοσχεδιασμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το δρώμενο της "Μπούλας" στη Νάουσα της Μακεδονίας. Στο δρώμενο αυτό, το οποίο συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες της αποκριάς, ο πρωτοχορευτής αυτοσχεδιάζει.
Σήμερα, όπως βλέπεις στη φωτογραφία, το χορό οδηγούν ακόμη και μικρά παιδιά.
Μιμητικός χορός
Από το βιβλίο του Λ. Δρανδάκη, ο αυτοσχεδιασμός στον Ελληνικό Δημοτικό χορό. Α΄ έκδοση 1993. Ο παραδοσιακός χορός είναι δεμένος με τον τόπο, τα ήθη τα έθιμα, αλλά και τα επαγγέλματα των ανθρώπων.
Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου για παράδειγμα, έχει πολλά χέλια, τα οποία δίνουν δυνατότητα για δουλειά στους ψαράδες. Γι αυτό το λόγο οι κάτοικοι της περιοχής χορεύουν, όπως βλέπεις στην παραπάνω φωτογραφία, μιμούμενοι το χέλι.
Το Πιπέρι
Από το βιβλίο του Λ. Δρανδάκη, ο αυτοσχεδιασμός στον Ελληνικό Δημοτικό χορό. Α΄ έκδοση 1993. Το πιπέρι είναι παραδοσιακός χορός, ο οποίος χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Οι χορευτές μιμούνται με αντίστοιχες κινήσεις τους στίχους του τραγουδιού:
Πως το τρίβουν το πιπέρι,
του διαβόλου οι καλογέροι;
Με το πόδι τους* το τρίβουν
και το ψιλοκοσκινίζουν.
* Στην επανάληψη χρησιμοποιούμε διαφορετικό μέλος του σώματος π.χ. με το γόνατο,... με το χέρι τους,... με τη μύτη τους... κ.λπ.
Ας αρχίσουν τα όργανα
Πολλοί παραδοσιακοί χοροί συνοδεύονται από όργανα τα οποία χωρίζονται σε κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο βγαίνει ο ήχος τους. Οι κατηγορίες αυτές είναι:
Μεμβρανόφωνα : Νταούλι, Ντέφι με ζήλια, Τουμπελέκι.
Αερόφωνα : Ζουρνάς, Φλογέρα, Γκάϊντα.
Χορδόφωνα : Μπουζούκι, Λαγούτο, Λύρα.
Ιδιόφωνα : Ζήλια, Κουδούνι, Ροκάνα ξύλινη, Λαλίτσες.
Τα όργανα αυτά δημιουργούν μελωδίες, οι οποίες σε συνδυασμό με την ποίηση και το χορό, μεταφέρουν από γενιά σε γενιά τον ελληνικό πολιτισμό.
Ζυγιές και κομπανίες
Δύο όργανα μαζί λέγονται ζυγιά.
Στη στεριανή Ελλάδα χρησιμοποιούν συνήθως ζυγιές. Δύο ζουρνάδες (ένας για τη μελωδία και ένας για τον ίσο) και το νταούλι, αποτελούν τη ζυγιά.
Μετά το 19ο αιώνα, τις ζυγιές αντικαθιστούν οι κομπανίες με κλαρίνο, βιολί, λαούτο, ντέφι και σαντούρι.
Σήμερα, μιλάμε για κομπανίες, όταν έχουμε συνδυασμό με περισσότερα από δυο μουσικά όργανα.
